Geschiedenis spoorwegen in en om Roosendaal

Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.

Een reisje van Roosendaal naar Antwerpen

In aansluiting op de serie 'Lijn 12 in oude ansichten' is het niet meer dan logisch om een rit vanuit Roosendaal naar Antwerpen Centraal in de jaren rond 1975 te maken. In Roosendaal kwam een trein, speciaal ingelegd voor Belgische douanebeambten, en in Antwerpen stond 'De Ardenner' klaar, een trein op zaterdagen in de zomer vanuit de Sinjorenstad naar en van Bastenaken (Bastogne Sud). Dit is een verhaal in woord en beeld met 24 plaatjes.

Tot ver in de jaren zeventig kwam er alleen op maandag t/m zaterdag, 's morgens in alle vroegte om 06.13 uur, een treinstel NMBS serie 010-049 in Roosendaal. Trein 4205 (Antwerpen Centraal - Roosendaal) was eigenlijk alleen bedoeld voor het overbrengen van Belgisch douanepersoneel, dat toen nog in de goederendienst werkzaam was en nog slechts zeer sporadisch in de reizigersdienst werd ingezet. Maar omdat het de eerste trein uit Antwerpen was, mochten reizigers ook instappen. Het materieel ging echter wel leeg terug naar Essen. De eerste 'Benelux' was trein 111, die al om 06.40 uur uit Roosendaal vertrok (en al om 5.18 uur uit Den Haag CS, kom daar nu eens om) en in Antwerpen en Brussel aansluiting gaf in alle richtingen. De foto toont treinstel NMBS 018 (nog uitgerust met langwerpige frontruiten) bij aankomst te Roosendaal op 30 juni 1976. Na enkele minuten zal het stel terugkeren naar Essen voor het rijden van een binnenlandse trein naar Antwerpen Centraal.

Trein 129 (Amsterdam CS - Brussel Zuid), bestaande uit trek-duw-materieel met locomotief NMBS 2552, is zojuist op 30 januari 1977, om 15.20 uur, uit Essen vertrokken.

Op 14 oktober 1978, om 12.55 uur, passeert locomotief NMBS 2219 met trein D 284 (Amsterdam CS - Paris Nord) het stationsgebouw van Wildert uit 1891. Vanwege het middaguur - de trein is immers om 10.55 uit Amsterdam vertrokken - is er minstens tot Brussel Zuid een restauratierijtuig van de NS in de trein opgenomen.

Treinstel NMBS 522 is op 14 oktober 1978 als stoptrein 4263 (Essen - Antwerpen Centraal) meteen achter D 284 vertrokken. Om 12.59 uur klinkt het vertreksignaal in Wildert.

Later op die 14 oktober 1978 vertrekt treinstel NMBS 020 om 16.05 uur als trein 4215 (Antwerpen Centraal - Essen) uit Wildert.

Tussen Wildert en Kalmthout, slechts omgeven door geboomte, bevond zich tot circa 1980 nog een wachterswoning. Het was een van de laatsten op lijn 12. Op 14 oktober 1978 passeert treinstel NMBS 033 als trein 4262 (Essen - Antwerpen Centraal) het gebouw, dat in de jaren 1885-1900 is gebouwd.

Het spoor oversteken nabij de wachterswoning tussen Wildert en Kalmthout was misschien niet slim, maar gelukkig zaten de mensen destijds anders in elkaar.

Locomotief NMBS 2203 passeert op 14 oktober 1978 met trein D 284 (Amsterdam CS - Paris Nord) de wachterswoning tussen Wildert en Kalmthout.

Sinds de afbraak van het lage gedeelte (binnenplaats en privaten) aan de zuidzijde, enkele jaren geleden, verkeert het stationsgebouw van Kalmthout niet meer in de oorspronkelijk toestand van 1894. De foto dateert van 29 augustus 1975, toen er nog lang geen sprake was van sluiting van het plaatskaartenkantoor, laat staan dat een stationsgebouw langs een nog in exploitatie zijnd baanvak een andere bestemming kon krijgen.

De treinstellen NS 1203, NS 1206 en NMBS 220902 passeren op 14 oktober 1978 als trein 125 (Amsterdam CS - Brussel Zuid) het stationsgebouw van Kalmthout.

Na gedane arbeid is het immers goed rusten. Dat geldt ook voor locomotief NMBS 8514 na een ochtendje rangeerwerk in Essen. Tegen twee uur keert de locomotief op 14 oktober 1978 naar haar stelplaats Antwerpen Dam terug. Met een kalm gangetje van zo'n 40 km/h passeert de locomotief het station Kalmthout.

De halte Kijkuit kwam in dienst op 15 mei 1933 en werd gevestigd naast de wachterswoning aan de Kijkuitstraat. Tijdelijk was er een sluiting vanaf 10 mei 1940 tot 15 december 1940. Sindsdien is de halte er nog altijd. De wachterswoning verdween echter al enkele jaren na het maken van de foto op 29 augustus 1975.

Op 29 augustus 1975 vertrekt een nog jonge machinist met treinstel NMBS 016 (nog uitgerust met langwerpige frontruiten) om 14.37 uur als trein 4224 (Essen - Antwerpen Centraal) uit Heide. Destijds was er overdag slechts een twee-uurdienst. Wel vertrok de eerste trein uit Essen op werkdagen om 04.19 uur. Links onder de perronoverkapping is de latere aanbouw als wachtpost voor de overweg te zien. Maar in 1975 was die al voorzien van automatische overwegbomen. Bij de algehele opknapbeurt van het pand in de jaren negentig verdween deze puist.

Vanaf 1 juli 1911 tot 28 mei 1994 was er halte Kapellenbos aan de straatweg van Kalmthout naar Kapellen. Op 29 augustus 1975 kijkt een nog jonge conducteur (met lang haar) om 14.49 uur even vanuit de deur of alle reizigers zijn uit- of ingestapt, alvorens op zijn fluitje te blazen als vertreksein voor de machinist van treinstel NMBS 508, rijdend als trein 4219 (Antwerpen Centraal - Essen).

Trein 121 (Amsterdam CS - Brussel Zuid), bestaande uit twee Benelux-hondekoppen, passeert op 13 augustus 1976 het emplacement van Kapellen. Rechts ligt het zijspoor met de aansluiting naar het militaire kamp van Brasschaat. Links ligt de 'goederenkoer' met de goederenloods die in vroegere jaren een zadeldak kende en nu inmiddels al heel wat jaren geleden is afgebroken.

Kort na de vorige opname 13 augustus 1976 arriveert treinstel NMBS 695 als trein L 4213 (Essen - Antwerpen Centraal) in Kapellen.

Fietsend op 29 augustus 1975 ontmoet de fotograaf in Kapellen een goederentrein met locomotief NMBS 5926. In die tijd was er in Essen in de ochtenduren nog genoeg rangeerwerk, dat in de loop van de middag enkele goederentreinen uit Essen opleverde.

In oorsprong dateert het stationsgebouw van Kapellen uit 1854, maar door een flinke verbouwing in 1935 is daar niet veel meer van te herkennen. En waar de huidige uitvoering op is gebaseerd, blijft een vraag. De foto dateert van 13 augustus 1976.

Nogmaals het stationsgebouw van Kapellen, maar dan aan de straatzijde. De foto dateert van 13 augustus 1976.

Op 13 augustus 1976 stopt treinstel NMBS 017 als trein 4213 (Antwerpen Centraal - Essen) te Kapellen.

De stopplaats Sint-Mariaburg kwam in dienst op 15 mei 1933 en ligt een honderdtal meters ten noorden van het vroegere seinhuis (bij de aansluiting van het goederenspoor, rechts op de voorgrond, naar en van Antwerpen Noord) en de wachterswoning (als onderdak voor de vaste wachter van de naastgelegen overweg). Beide gebouwen zijn nu niet meer aanwezig. Het seinhuis werd overbodig vanwege het centraliseren van de bediening van wissels en seinen. De wachterswoning kon verdwijnen na het vervallen van de woonfunctie, immers de overweg was al jaren eerder vervangen door een viaduct (links op de achtergrond). De foto is gemaakt op 13 augustus 1976.

Vijftig jaar geleden was het overal nog mogelijk je auto vrij te parkeren. Zelfs voor het stationsgebouw in Ekeren was dat geen enkel probleem. Inmiddels zijn er in heel Belgie heel veel 'goederenkoeren' opgeofferd aan parkeerplaatsen voor auto's van treinklanten. Dat was op 29 augustus 1975 in Ekeren geenszins het geval. Alles bestond nog, zoals het vijftg jaar eerder ook al was.

Treinstel NMBS 207 is zojuist als trein 4215 (Antwerpen Centraal - Essen) om 12.40 uur aangekomen in Ekeren. Het is een wat donkere 13 augustus 1976. Veel activiteit lijkt er in Ekeren aan de perronzijde niet te zijn.

Treinstel NMBS 017 is zojuist als trein 4216 (Essen - Antwerpen Centraal) om 12.48 uur vertrokken uit Ekeren. Het is een wat donkere 13 augustus 1976. Veel activiteit lijkt er in Ekeren aan de straatzijde niet te zijn. De abri rechts is inmiddels al heel wat jaren verdwenen en het stationsgebouw heeft inmiddels een andere bestemming gekregen.

Komend vanaf Essen zie je kort voor Ekeren (zichtbaar uiterst links op voorgaande foto) een spoorwegviaduct over lijn 12, waarover elke dag heel wat goederentreinen naar en van de Antwerpse haven passeren. Zo bijvoorbeeld locomotief NMBS 5193 naar de haven.

Komend vanaf Essen zie je kort voor Ekeren een spoorwegviaduct over lijn 11, waarover elke dag heel wat goederentreinen naar en van de Antwerpse haven passeren. Zo bijvoorbeeld locomotief NMBS 6008 naar de haven.

Komend vanaf Essen zie je kort voor Ekeren een spoorwegviaduct over lijn 11, waarover elke dag heel wat goederentreinen naar en van de Antwerpse haven passeren. Zo bijvoorbeeld locomotief NMBS 6008 naar de haven.

Komend vanaf Essen zie je kort voor Ekeren een spoorwegviaduct over lijn 11, waarover elke dag heel wat goederentreinen naar en van de Antwerpse haven passeren. Zo bijvoorbeeld locomotief NMBS 2231 uit de haven.

Komend vanaf Essen zie je kort voor Ekeren een spoorwegviaduct over lijn 11, waarover elke dag heel wat goederentreinen naar en van de Antwerpse haven passeren. Zo bijvoorbeeld locomotief NMBS 5955 naar de haven.

Voor het personeel dat in de haven in ploegendiensten werkzaam is, worden er tot op de dag van vandaag aparte treindiensten ingelegd. Zo reed bijvoorbeeld op 13 augustus 1976 treinstel NMBS 602 naar en van de haven. Over het algemeen wordt voor dit doel echter al wat ouder rollend materieel gebruikt, maar dat was op die dag niet het geval.

Met uitzondering van Antwerpen Dam laten we Antwerpen Noorderdokken, Antwerpen Luchtbal en Antwerpen Oost in dit beeldverhaal links liggen. Op 20 augustus 1987 zijn we even uitgestapt om enkele foto's van het stationsgebouw en de stelplaats te maken èn een ijsje te snoepen. Het stationsgebouw stond er toen ietwat verlaten bij. Wie kon zich toen voorstellen dat hier twintig jaar later een Hoge Snelheids Trein juist voor het gebouw langs een tunnel zou ingaan of uitkomen? Het gebouw had al lang een andere bestemming.

Eenmaal op de in een boog gelegen perrons van Antwerpen-Dam was het een af- en aanrijden van goederentreinen naar en van de Antwerpse haven. De foto is gemaakt op 30 april 1998 en laat locomotief NMBS 2347 zien met een lege trein naar de haven. De toren, links in beeld, behoort toe aan de Rooms-Katholieke Sint-Lambertuskerk aan de Lange Lobroekstraat 202-204.

Overigens bood de stelplaats Antwerpen-Dam tien jaar eerder, op 11 september 1976, nog bijna uitsluitend onderdak aan groen-gele diesellocomotieven. Het goederenemplacement Dokken en Stapelplaatsen (links) was toen nog volledig in gebruik.

Rechts van de rechthoekige locomotievenloods stond in de jaren zestig nog de kolenbunkerinstallatie voor de stoomlocomotieven. Na de ontstoming van Antwerpen Dam in 1966 maakte die al snel plaats voor het opstelterrein van rangeerdiesellocomotieven, wanneer zij op zaterdag en zondag uit de havenbundels terug op hun stelplaats kwamen. Op zaterdag 11 september 1976 stonden er al heel wat aan de kant. Een dag later waren er dat eens zoveel.

Op 20 augustus 1987 waren de locomotieven reeks 59 in Antwerpen Dam bijna allemaal 'vergeeld'. Links van de sporenbundel voor de loods is een spoor met wissels opgebroken, maar dat eens alle rails zouden plaatsmaken voor een plas water als recreatieterrein voor een grotendeels allochtone bevolking, wie kon zich dat toen indenken?

.

Tot op de dag van vandaag staan deze voormalige watertorens, geklasseerd als Vlaams monument, iets ten zuiden van het station Antwerpen Oost. De foto is gemaakt op 4 mei 1990 en laat het stel 035 van de NMBS zien, dat op weg is als trein L 7558 naar Essen.

We eindigen dit beeldverhaal met het allermooiste gebouw van het land, namelijk de spoorwegkathedraal Antwerpen Centraal. Dankzij de aanleg van een broodnodige ondergrondse uitbreiding bleef het gebouw voor het nageslacht behouden, al was de restauratie wel heel duur. Een kijkje onder de overkapping op 10 april 1977.

De treinen naar en van Essen vertrokken of arriveerden vaak van spoor 10 (rechts). Op 15 juli 1978 staat links op spoor 9 'De Ardenner' te wachten. Als tractievoertuig is locomotief NMBS 5539 ingezet. Het was trein 3507 die alleen op zaterdag in de zomermaanden om 07.49 uur uit Antwerpen Centraal vertrok en via Lier, Aarschot, Hasselt, Tongeren, Luik (Guillemins), Rivage en Gouvy naar Bastogne Sud reed (aankomst om 11.51 uur). Dat leverde een zit op van ruim vier uur in M2-materieel. 's Avonds om 18.44 uur reed 'De Ardenner' weer terug naar Antwerpen Centraal (aankomst om 22.41 uur). Dat heeft de fotograaf niet meer meegemaakt...

Voor meer informatie: Marius Broos, Roosendaal, een spoorwegknooppunt als 's lands voorportaal in het zuiden, 1854-1996 ('s-Hertogenbosch 2004), blz. 99-101. Marius Broos, Het station Essen als 's lands voorportaal in een internationale spoorwegverbinding, 1854-2004, in: Jaarboek De Spijcker, jrg. 61 (2004), blz. 54-78 (uitgave: Koninklijke Heemkundekring te Essen).